Geçtiğimiz hafta Bakü’de, Pekin'den Londra'ya kadar uzanan Demir İpek Yolu projesinde önemli bir açılış gerçekleşti. Çin'den başlayan Özbekistan, Kırgızistan, Kazakistan, Azerbaycan, Gürcistan, Türkiye, Bulgaristan ve diğer Avrupa ülkelerinden de geçerek Londra'ya kadar uzanan demiryolu projesinin Bakü-Tiflis-Kars ayağı hizmete alındı. Güzergahın geçtiği ülkelerin Devlet Başkanları ve Başbakankarının katıldığı törenle Azerbaycan'dan yola çıkan tren 4 Kasımda Mersin Limanı'na da ulaştı.
Devletler Arasında İlişkiler Menfaate Dayanır
Bu projeye sadece bir ticari ilişki olarak bakmak hata olur. 10-12 kadar ülkeyi birbirine bağlayan demiryolu ağının aynı zamanda hattın geçtiği ülkelerin stratejik güvenliğini de sağlayan bir tarafı var. Eğer bir ülkeyle ticari ilişkileriniz varsa o ilişkilere zarar gelmemesi için her iki devlet de birbirini koruyup kollamaya çalışır.
Bir ülkenin sınırlarını korumak o sınırlara duvarlar çekmekle, güvenlik kameraları yerleştirip nöbetçi kulübeleri kurmakla sağlanmaz. Güvenliği sınırlar ötesinden başlatmak gerekir. İşte bu yüzden ülkelerle ticari ilişkiler aynı zamanda güvenlik ilişkisini de beraberinde getirir.
Demir İpek Yolu'nun ana omurgasını Türkiye oluşturacak. Artık Türkiye'nin güvenliği sadece Türkiye'yi değil Çin’i Kazakistan'ı Özbekistan'ı Azerbaycan'ı Gürcistan'ı Bulgaristan'ı ve hattın geçtiği diğer ülkeleri de ilgilendirir. Çünkü bu hat sayesinde 2 ay süren gemi taşımacılığı 15 güne inecek. Eğer hattın geçtiği ülkelerden birinde bir sıkıntı yaşanırsa ticarette de sıkıntının yaşanacağı açıktır. İki ünlük gecikmenin bile maliyeti çok yüksek olacaktır.
Türkiye Enerji Merkezi Haline Geliyor
Kerkük-Yumurtalık petrol boru hattından sonra Bakü-Tiflis Ceyhan petrol boru hattı da faaliyete geçmiş durumda. Azerbaycan'ın doğal gazını Avrupa'ya ulaştıracak olan Tanap projesinin hayata geçmesi yakın. Aynı şekilde Rusya'dan gelen Türk akımı projesinin yapımı da devam ediyor. Doğu Akdeniz'de çıkacak olan doğal gazın Avrupa'ya aktarılması için Türkiye en ekonomik hat olarak görülüyor. Hakeza Katar doğalgazının da bu bölgeden geçmesi ihtimali Türkiye'yi adeta bir enerji merkezine dönüştürüyor. Bu büyük projeler aynı zamanda Türkiye'nin güvenliğini de garanti altına alır. Şurası çok açık, Türkiye'de başlayacak bir istikrarsızlık bu ticaretten kazancı olan tüm ülkeleri de yakından ilgilendirir.
Eğer karşılıklı menfaatiniz yoksa dostluğunuz kalıcı olmuyor
Suriye ile uzun bir sınırımız var. Birbirimize coğrafi olarak çok yakınız. Ancak bir kaç yıl süren yakın ilişkiler hariç, Suriye ile ilişkilerimiz hep sıkıntılı olmuştur. PKK'nın elebaşı Öcalan 9 yıldan fazla bir süre Suriye'de kaldı. Türkiye defalarca Öcalan'ı istemesine rağmen Baba Esed, “bizde yok” diyerek oyaladı. Hatta terörist başının Şam’da oturduğu dairenin numarasına kadar bilgileri vermemize rağmen yine de “bizde yok” dendi. Ta ki 1998'de hem Türkiye'nin baskısı hem de Amerika'nın artık onunla gidemeyeceğini anlaması üzerine Öcalan Suriye'den çıkarıldı. Askeri gücünüzle bir yere kadar baskı kurabilirsiniz ancak Suriye'nin içinden yönetime karşı bir baskı gelmedi. Çünkü bizim Suriye ile olan ekonomik ilişkimiz sınır ticareti seviyesinde idi. Kaçak Seylan çayı, elektronik eşya gibi ürünler kaçakçılık yoluyla bize gelirdi. Ticaret o kadar azdı ki, bizde o kadar su firması olmasına rağmen Suriye'de satılan şişelenmiş su bile Fransa'dan geliyordu.
Demem o ki; devletler arasında ebedî dostluk veya ebedî düşmanlık yoktur. Bunun yerine menfaat ilişkisi vardır. Ülkeler arası ticari bağımlılık aynı zamanda stratejik güvenliği de beraberinde getirir.
Marmaray, Avrasya Tüneli, 3. havaalanı, 3. Köprü, Çanakkale 18 Mart köprüsü ve Kanal İstanbul gibi büyük projeleri bu bakımdan değerlendirmek gerekir.
